Interview met Muel Kaptein: 'Een dilemma loopt niet weg'

Wat leer je van dilemma’s?

‘Als het goed is doet een dilemma pijn. Je moet twee waarden hoog houden die onverenigbaar zijn:  loyaliteit versus de waarheid. Of kwaliteit versus snelheid. Moet je een milieuwet overtreden of rode cijfers schrijven? Dat zo’n keuze schuurt heeft met ethiek te maken. Zonder ethiek heb je er geen last van. Bij de maffia zijn nauwelijks dilemma’s. Dilemma’s helpen je te achterhalen wat je belangrijk vindt. Gaat het je om eerlijkheid of wil je juist de goede onderlinge relaties beschermen? Als je met een dilemma wordt geconfronteerd kom je er achter.’ 

‘Vaak leer je na dilemma´s hoe ze in de toekomst voorkomen kunnen worden. We hadden die deadline niet af moeten spreken. De termijn was onwerkbaar. Opdrachtgevers willen soms dat een opdracht sneller af is. Het belang van de klant is groot maar dat geldt ook voor die collega die daardoor zijn vakantie moet opofferen. Soms moet je terugduwen. In plaats van direct in te stemmen leg je het probleem bij de klant. Het is goed om niet overal direct ja op te zeggen. Bij dilemma’s moet je je oordeel opschorten en meer tijd nemen. Zolang als nodig is, desnoods een week. Een dilemma loopt niet weg. Bespreek het met degene die er de gevolgen van ondervindt. Noem een dilemma geen vraagstuk want dan haal je de druk er af. Zorg dat je niet te stellig bent maar suggereer ook niet dat hun mening doorslaggevend is. En deel het dilemma met je collega’s. Het kan een leidinggevende zijn maar de input van een junior is net zo waardevol. Ook het thuisfront is een waardevolle spiegel. Als je een dilemma aan een ander uitlegt, hoor je of je redenatie hout snijdt.’

Besteedt de beroepsgroep genoeg aandacht aan dilemma´s?

‘Alleen al het feit dat de DilemmApp tien jaar bestaat onderstreept dat we meer oog voor dilemma’s hebben gekregen. Ik heb hem zelf destijds mede bedacht. Ik zocht iets om het dilemmabewustzijn over langere tijd te trainen. In de praktijk blijft de aandacht vaak beperkt tot een workshop over dilemma’s. Dat is iets eenmaligs. Met die app smeer je het uit over de tijd. De crux is dat alle deelnemers een dilemma tegelijk bespreken. Je kan kijken wat anderen er van vinden. Collectief naar een dilemma kijken opent het gesprek. Het maakt het laagdrempelig. Het geeft mensen net dat duwtje in de rug om het er met elkaar over te hebben.’

‘We leven in een tijd waarin veel aandacht is voor leiderschapsstijl en voorbeeldgedrag. De feilloze leider is op zijn retour. Die alwetendheid is de achilleshiel van de accountant. Hij moet zeker zijn van zijn zaak. De aard van de functie brengt met zich mee dat je veel met getallen bezig bent. Iets is goed of fout. Er mag geen twijfel bestaan over je bevindingen. Dat geldt voor de managementletter maar ook voor het gesprek dat je hebt met de raad van commissarissen. Het probleem is dat bij het imago van een accountant die alles weet geen dilemma’s passen, maar dilemma’s zijn geen rekensommen. Een deugdzame accountant moet juist wikken en wegen. Gelukkig gaan we daar wel naar toe. We staan meer open voor de meningen van anderen. Kwetsbaarheid wordt meer gewaardeerd.’ 

Dilemma: Schone handen

Als partner bij een accountantskantoor valt het mij op dat milieuorganisaties zich niet alleen richten op vervuilende bedrijven maar in toenemende mate ook acties ondernemen tegen organisaties die dergelijke bedrijven faciliteren zoals banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Het lijkt mij een kwestie van tijd voordat accountantskantoren in dat rijtje worden opgenomen. Een van mijn lucratieve klanten is een chemiebedrijf dat al meerder achtereenvolgende  negatief scoort op ESG-doelen. In mijn managementletter heb ik deze tekortkomingen op het gebied van ESG benoemd en gewezen op de noodzaak om de ESG-prestaties te verbeteren. Het bedrijf slaat echter mijn adviezen in de wind. Ik vraag mij af of ik nog wel voor deze klant wil werken die dergelijke slechte ESG-prestaties laat zien. Is het niet beter om helemaal afscheid te nemen van deze klant?  

Wat doe ik?

1. Ik blijf mijn werk doen want ieder bedrijf heeft recht op een accountant.
2. Ik draag mijn klant over aan een collega die er geen problemen mee heeft.
3. Ik stel aan de directie van mijn accountantskantoor voor om afscheid te nemen van deze klant.
4. Ik vraag de NBA om met een standpunt te komen over de verantwoordelijkheid van auditors op dit onderwerp.